De preventieve en de repressieve toetsing aan bouwtechnische voorschriften in het publieke bouwrecht

Voorwoord v
Lijst van afkortingen xiii

1. Inleiding
1.1 Aanleiding voor het onderzoek 1
1.2 Definities en afbakening van het onderzoek 5
1.2.1 Definities van de begrippen bouwkwaliteit en constructieve veiligheid 5
1.2.2 Afbakening van het onderzoek 5
1.3 Probleemstelling en onderzoeksvragen 6
1.3.1 Probleemstelling 6
1.3.2 Onderzoeksvragen 7
1.4 Indeling van het boek en plan van behandeling 8
1.4.1 Deel I: Het voornemen tot stelselwijziging 8
1.4.2 Deel II: Analyse bestaande knelpunten 8
1.4.3 Deel III: De voorgestelde wijzigingen in het geldende stelsel 8
1.4.4 Deel IV: Conclusies en aanbevelingen 8
1.5 Onderzoeksmethoden en verantwoording 8

Deel I - Het voornemen tot stelselwijziging

2. Gebrekkige analyse bestaande knelpunten
2.1 Inleiding 13
2.2 Het voornemen tot een stelselwijziging 13
2.3 Commissie Dekker 16
2.4 Rapporten na de commissie Dekker 17
2.4.1 Algemeen 17
2.4.2 Onderzoeken met betrekking tot bestaande knelpunten 17
2.4.3 Onderzoeken met betrekking tot oplossingsrichtingen 18
2.4.4 Onderzoeken met betrekking tot financiële gevolgen en regeldruk 20
2.5 Vereenvoudigde weergave van het voorgenomen stelsel 21
2.6 Reacties op de internetconsultatieversie 24
2.7 Het advies van de Raad van State 25
2.8 Bevindingen 26

Deel II - Analyse bestaande knelpunten

3. De totstandkoming van het geldende stelsel
3.1 Inleiding 31
3.2 Ww 2007 31
viii
3.2.1 Repressieve toetsing aan het Bouwbesluit 32
3.2.2 Preventieve aannemelijkheidstoets aan het Bouwbesluit 33
3.2.3 Bouw- en woningtoezicht 35
3.3 Wabo 35
3.4 Het Bouwbesluit 1992 36
3.4.1 De totstandkoming van het Bouwbesluit 1992 36
3.4.2 De invloed van Europees recht 37
3.5 Bouwbesluit 2003 38
3.6 Bouwbesluit 2012 40
3.7 Bevindingen 40

4. Preventieve toetsing aan het Bouwbesluit
4.1 Inleiding 43
4.2 Het bouwen van een ‘bouwwerk’ 43
4.3 De vergunningaanvraag 46
4.4 Preventieve toetsing aan het Bouwbesluit 50
4.4.1 Algemeen 50
4.4.2 Een aannemelijkheidstoets 51
4.4.3 Toetsingsprotocol 53
4.5 Verantwoordelijkheid dat een bouwplan aan de voorschriften uit het Bouwbesluit voldoet 56
4.6 Het voornemen tot afschaffing van de preventieve toetsing 57
4.7 Het ontbreken van een hoofdconstructeur 60
4.8 Bevindingen 61

5. Beoordeling preventieve toetsing door de bestuursrechter
5.1 Inleiding 63
5.2 Beoordeling aannemelijkheidstoets door de bestuursrechter 63
5.3 Technische kennis bij de bestuursrechter 66
5.4 Relativiteitsvereiste ex artikel 8:69a Awb 67
5.5 Bevindingen 71

6. Repressieve toetsing aan het Bouwbesluit
6.1 Inleiding 73
6.2 Handhaving van het Bouwbesluit 73
6.2.1 Algemeen 73
6.2.2 Overgang van nieuwbouw naar bestaand bouwwerk 73
6.2.3 Handhaving van de nieuwbouwvoorschriften 75
6.2.4 Handhaving van de voorschriften voor bestaande bouw 80
6.2.5 Vergunningvrij bouwen en omgevingsvergunning van rechtswege 81
6.3 Zorgplicht ex artikel 1a Ww 82
6.4 Rangorde in toepassing artikelen 1A en 1B Ww 83
6.5 Handhaving vergunningvoorschrift 86
6.6 Toezichtsprotocol 87
6.7 Toezichthouder 88
ix
6.8 Bewijs van overtreding 88
6.9 Verantwoordelijkheid dat een bouwwerk aan de eisen van het Bouwbesluit voldoet 92
6.10 Overheidsaansprakelijkheid voor falend bouwtoezicht 94
6.10.1 Algemeen 94
6.10.2 Civielrechtelijke relativiteit 95
6.10.3 Het beginsel van formele rechtskracht 97
6.10.4 Weinig kans op succesvolle aansprakelijkstelling gemeente bij falend bouwtoezicht 98
6.10.5 De invloed van het EVRM bij overheidsaansprakelijkheid 100
6.11 Bevindingen 101

7. Het Bouwbesluit in het licht van een Europese context
7.1 Inleiding 103
7.2 De grondslag van het Bouwbesluit 103
7.3 Inhoud van het Bouwbesluit 104
7.4 Regeling Bouwbesluit 107
7.5 Verwijzing naar NEN-(EN-)normen 107
7.6 Verbindendheid van NEN-(EN-)normen 108
7.7 Gelijkwaardigheid 112
7.8 Het recht van de Europese Unie 117
7.8.1 Verordening bouwproducten 117
7.8.2 Normalisatieverordening 119
7.8.3 Eurocodes constructieve veiligheid 121
7.8.4 Overige richtlijnen 122
7.9 CE-markeringen, prestatie- en kwaliteitsverklaringen in het Bouwbesluit 123
7.9.1 Algemeen 123
7.9.2 CE-markeringen 124
7.9.3 Prestatieverklaringen 131
7.9.4 Kwaliteitsverklaringen 132
7.9.5 De betekenis voor de constructieve veiligheid 134
7.10 Constructieve veiligheid in het Bouwbesluit 136
7.11 Bevindingen 139

Deel III - De voorgestelde wijzigingen in het geldende stelsel

8. Het wetsvoorstel Wet kwaliteitsborging voor het bouwen
8.1 Inleiding 143
8.2 Preventieve toetsing aan het Bouwbesluit 144
8.2.1 Algemeen 144
8.2.2 Bouwbesluittoetsvrije bouwwerken 144
8.2.3 Aan een instrument onderworpen bouwwerken 148
8.2.4 Gevolgklassen 152
x
8.3 Tijdens de bouw 159
8.4 De gereedmelding 164
8.5 Na de gereedmelding 170
8.6 De nieuwe entiteiten 170
8.6.1 Algemeen 170
8.6.2 Instrument voor kwaliteitsborging 170
8.6.3 Kwaliteitsborger 173
8.6.4 Instrumentaanbieder 179
8.6.5 Toelatingsorganisatie kwaliteitsborging bouw 182
8.7 Repressieve toetsing aan het Bouwbesluit 185
8.7.1 Algemeen 185
8.7.2 De internetconsultatieversie van het wetsvoorstel Wkb 186
8.7.3 Het definitieve wetsvoorstel Wkb 187
8.7.4 Verstrekking van bouwtechnische informatie 190
8.7.5 De handhavingsbevoegdheid bij het ontbreken van een gereedmelding 193
8.7.6 De wenselijkheid te handhaven bij het ontbreken van een gereedmelding 194
8.7.7 Andere handhavingsbevoegdheden 195
8.7.8 Geen handhavingsbevoegdheden voor de nieuwe entiteiten 196
8.8 Rechtsbescherming bij de bestuursrechter 197
8.9 Verantwoordelijkheid van bouwpartijen en het bevoegd gezag 200
8.10 Aansprakelijkheid van gemeenten 202
8.11 Bevindingen 204

9. Bouwkwaliteit: rechtsvergelijking en pilots
9.1 Inleiding 207
9.2 Rechtsvergelijking: privatisering bouwtoezicht in het buitenland 208
9.2.1 Algemeen 208
9.2.2 Australië 209
9.2.3 Canada 210
9.2.4 Denemarken 210
9.2.5 Noorwegen 210
9.2.6 Zweden 211
9.2.7 Duitsland 212
9.2.8 Engeland en Wales 214
9.2.9 Ierland 216
9.2.10 Frankrijk 216
9.2.11 België 218
9.2.12 Het niveau van constructieve veiligheid na privatisering bouwtoezicht 218
9.3 Evaluatie pilots private kwaliteitsborging 220
9.3.1 Algemeen 220
9.3.2 De Haagse pilot 221
9.3.3 De Amsterdamse pilot 224
xi
9.3.4 De pilots uit Leiderdorp en Dordrecht 227
9.3.5 De handhavingsmogelijkheden 227
9.3.6 Een tussentijdse evaluatie van de pilots 228
9.3.7 Nabeschouwing 229
9.4 Bevindingen 230

10. Alternatieven, mede in het licht van het EVRM
10.1 Inleiding 231
10.2 Wettelijke zorgplicht overheid voor constructieve veiligheid 231
10.2.1 Algemeen 231
10.2.2 Grondwet 232
10.2.3 EVRM 232
10.2.4 Nabeschouwing 235
10.3 (Financiële) gevolgen voorgestelde stelsel 235
10.3.1 Algemeen 235
10.3.2 Leges 236
10.3.3 Financiële gevolgen 240
10.3.4 Regeldruk 244
10.3.5 Inkrimping ambtenarenapparaat 246
10.3.6 Nabeschouwing 248
10.4 Mogelijke alternatieven 249
10.4.1 Inleiding 249
10.4.2 De invoering van een ingebruiknamevergunning 249
10.4.3 De preventieve en de repressieve toetsing door omgevingsdiensten 253
10.4.4 Een duaal stelsel 257
10.4.5 De erkende technische oplossing 259
10.4.6 Verplichte repressieve toetsing door het bevoegd gezag 263
10.4.7 Overheidsbureaus voor kwaliteitsborging 264
10.4.8 Nabeschouwing 265
10.5 Bevindingen 267

11. De Omgevingswet, het Besluit bouwwerken leefomgeving en woonboten
11.1 Inleiding 269
11.2 Preventieve toetsing onder de Omgevingswet 270
11.2.1 Algemeen 270
11.2.2 Invulling van de preventieve toetsing 271
11.2.3 Onduidelijkheid over al dan niet verlaten aannemelijkheidstoets 274
11.2.4 Relatie met het wetsvoorstel Wkb 275
11.3 Repressieve toetsing onder de Omgevingswet 278
11.3.1 Algemeen 278
11.3.2 Het niet langer prevaleren van de nieuwbouwvoorschriften 279
11.3.3 De duur van het handhaven van de nieuwbouwvoorschriften 281
11.3.4 Melding aanvang en beëindiging van de bouwwerkzaamheden 282
11.3.5 De algemene zorgplicht 283
xii
11.4 Het Besluit bouwwerken leefomgeving 286
11.4.1 Algemeen 286
11.4.2 Voorschriften voor constructieve veiligheid 290
11.5 Definitie ‘bouwwerk’ 293
11.6 De Wet verduidelijking voorschriften woonboten 294
11.6.1 Algemeen 294
11.6.2 Geen definitie van een bouwwerk 295
11.6.3 Een woonschip is geen bouwwerk 296
11.6.4 Nieuwe woonboten wel vergunningplichtig 297
11.6.5 Overgangsrecht voor bestaande woonboten 298
11.6.6 Nieuwe bouwtechnische voorschriften voor woonboten 299
11.7 Bevindingen 300

Deel IV - Conclusies en aanbevelingen

12. Conclusies en aanbevelingen
12.1 Inleiding 303
12.2 Beantwoording van de onderzoeksvragen 304
12.2.1 Onderzoeksvraag 1 304
12.2.2 Onderzoeksvraag 2 305
12.2.3 Onderzoeksvraag 3 306
12.2.4 Onderzoeksvraag 4 307
12.2.5 Onderzoeksvraag 5 308
12.2.6 Onderzoeksvraag 6 308
12.2.7 Onderzoeksvraag 7 309
12.2.8 Onderzoeksvraag 8 309
12.2.9 Onderzoeksvraag 9 311
12.3 Slotbeschouwing 312

Summary 315
Bibliografie 319
Jurisprudentieregister 373
Curriculum vitae 379