Voorwoord 11
Deel I Tragedie als ethische en juridische categorie 19
Hoofdstuk 1 Over troebele wateren 21
1.1 Inleiding: Orestes en de tragische ambiguïteit van het recht 21
1.2 Recht, kunst en tragedie 26
1.3 Rechtsfilosofie als apologie en pleitrede 28
1.4 Politieke religie: geloof in democratie 31
1.5 Positivisme en metafysica 34
1.6 Nietzsche, christendom en tragedie 40
1.7 Slot: over de tragische verwantschap van Athene en Jeruzalem 44
Hoofdstuk 2 Prometheus en het tragische denken bij Nietzsche 49
2.1 Inleiding: tragedie en transfiguratie 49
2.2 Prometheus als de verlosser 55
2.3 De dood van de tragedie 58
2.4 Plato over kunst en tragedie 61
2.5 De historische werking van het socratisme 65
2.6 Aristoteles’ theorie van de tragedie 68
2.7 Voorbij goed en kwaad: een ethiek van de tragische rede 73
2.8 Wijsheid en tragedie 75
2.9 Slot: recht en kunst 77
Deel II Christendom en tragedie 81
Hoofdstuk 3 Nietzsche en het christendom 83
3.1 Inleiding: de wedergeboorte van de tragedie en de democratie 83
3.2 Uit de geest van het christendom 85
3.3 Nietzsche, Kierkegaard en Prometheus 91
3.4 Dionysus en christendom: de tragedie besmet? 92
3.5 De transfiguratie van Christus 95
3.6 Slot: Von Balthasar over geloof en tragedie 97
Hoofdstuk 4 De tijd van de ontmoeting 101
4.1 Inleiding: waarheid, tijd en geschiedenis bij Kierkegaard 101
4.2 Idealisme en de ontmoeting 103
4.3 De ontmoeting en het existentialisme 104
4.4 Zonde en tijd 106
4.5 Tijd en mogelijkheid: over de fenomenologie van de ontmoeting 107
4.6 Gelijktijdigheid en ontvankelijkheid 110
4.7 Ergernis 112
4.8 Openheid en tragedie. Het echec van het filosofische denken 113
4.9 Slot: de tijd en de ander 115
Hoofdstuk 5 Augustinus’ theologie van de genade 117
5.1 Inleiding: Augustinus in strijd met het platonisme 117
5.2 De eigenlijke bekentenis 119
5.3 Ommekeer en wedergeboorte 121
5.4 Nieuwsgierigheid als zonde 122
5.5 Voor mijzelf een vraag geworden 123
5.6 Identiteit en individualiteit 124
5.7 Slot: Augustinus en Heidegger 125
Hoofdstuk 6 Het geloof als kunstwerk bij Kierkegaard 127
6.1 Inleiding: over de esthetica van de liefde 127
6.2 Vrees en beven. Pleidooi voor het onbegrijpelijke 129
6.3 Problemen 1 en 2: het enkele en het algemene 132
6.4 Relatieve betekenis van het universele 137
6.5 Wie niet werkt, zal niet eten 139
6.6 Probleem 3 142
6.7 Slot: ontmoeting, geweten en recht 143
Hoofdstuk 7 Unamuno en het tragisch quichottisme 151
7.1 Inleiding: het kwestieuze einde van Don Quichot 151
7.2 Nietzsche over Don Quichot 154
7.3 Unamuno’s worsteling met het einde 155
7.4 Nietzsche en Unamuno 156
7.5 Het verlangen naar onsterfelijkheid 161
7.6 Unamuno en het geloof 164
7.7 Unamuno, Pascal en Kierkegaard 167
7.8 Apokatastasis 173
7.9 Feit, fictie en filosofie: Don Quichot 176
7.10 Nooit meer slapen 181
7.11 Slot: het tragische leven in politiek en recht 185
Hoofdstuk 8 Tragedie en rechtvaardigheid 189
8.1 Inleiding: over het symbolische karakter van de ethiek 189
8.2 De boom der kennis 193
8.3 De grootinquisiteur en zijn lofzang op Christus 198
8.4 Voorbij goed en kwaad 210
8.5 Recht en tragedie 211
8.6 Hoe (niet) te oordelen? 217
8.7 Gerechtigheid en praktische wijsheid 221
8.8 Vergeving en verzet 224
8.9 Slot: filosofie als bijgeloof 225
Deel III Aristocratie en deugd 229
Hoofdstuk 9 Deugden en de traagheid van het goede 231
9.1 Inleiding: over vrijheid en slavernij 231
9.2 Het idealisme, de idee en de persoon 234
9.3 Idee, ethiek en persoon 237
9.4 De zondeval als de teloorgang van de persoonlijkheid 241
9.5 Liefde in de eerste persoon 244
9.6 Gerechtigheid in de eerste persoon 256
9.7 Lof der traagheid 259
9.8 Slot: gelatenheid als hoogste gerechtigheid 264
Hoofdstuk 10 Wijsheid, standvastigheid en recht 267
10.1 Inleiding: de Stoa en de erfenis van de tragedie 267
10.2 De wijze rechter 268
10.3 De Stoa en het objectieve recht 271
10.4 Justus Lipsius en het christelijk stoïcisme 273
10.5 Erasmus over de stoïsche wijze 276
10.6 Nietzsche en het stoïcisme 278
10.7 Stoïsche wijsheid als slechte theologie en crisisverschijnsel 281
10.8 Geloof in democratie 283
10.9 Slot: durf te denken! 284
Hoofdstuk 11 Tragedie, liefde en moed bij Paul Tillich 289
11.1 Inleiding: over wet en evangelie 289
11.2 Scheppend recht en vergeving 292
11.3 De moed om te zijn 295
11.4 ‘The Protestant Principle’ en de democratie 298
11.5 Hoe te leven? 299
11.6 Verstandigheid en liefde 300
11.7 Tragedie en het onvoorwaardelijke als voorwaarde 302
11.8 Slot: over het enigmatische zelf 315
Deel IV Geloof in democratie 317
Hoofdstuk 12 Democratie en aristocratie bij Nietzsche 319
12.1 Inleiding: het waagstuk van de tragische levenswijze 319
12.2 Nietzsche en de democratie 321
12.3 Nietzsche over de democratie en aristocratie 323
12.4 Slot: mét Nietzsche tegen Nietzsche in 326
Hoofdstuk 13 Religie en de ziel van de democratische mens bij Tocqueville 335
13.1 Inleiding: wij als kwestieus begin 335
13.2 Tocqueville over democratie en associatie 336
13.3 Actualiteit, identiteitspolitiek en de democratische samenleving 338
13.4 Augustinus en zijn Belijdenissen 340
13.5 Religie en democratie 344
13.6 Kierkegaard en de revolutie 346
13.7 Geloof in democratie 348
13.8 Slot: democratie en het pathos van de kritische afstand 350
Hoofdstuk 14 Identiteit en persoon in geloof en democratie 353
14.1 Inleiding: psychologie en politiek 353
14.2 Identiteitspolitiek bij Lilla en Tocqueville 354
14.3 Democratie en religie bij Tocqueville 356
14.4 Hedendaags cultuurchristendom 358
14.5 De analogie met de grootinquisiteur van Dostojewski 360
14.6 De persoon in recht en politiek 363
14.7 Slot: de relevantie van het personalisme 370
Hoofdstuk 15 Troost en tragedie 373
15.1 Inleiding: moraliteit en slavernij 373
15.2 De esthetische verleiding en het schone in tragische zin 375
15.3 De geestelijke bevrijding van de mens 378
15.4 Over de bedenkelijke vertroosting van de filosofie 380
15.5 Slot: tragedie als methode 384
Hoofdstuk 16 Ter besluit: tragedie en herhaling 387
16.1 Inleiding: over Job als tragedie 387
16.2 Tijd en herhaling bij Kierkegaard 389
16.3 Stadia op de levensweg 394
16.4 Slotbeschouwing: ter bekrachtiging van de innerlijke mens 398
Veelgebruikte afkortingen 405
Bibliografie 407
Persoonsregister 421
