De splitsingswet die dicteert dat uiterlijk januari 2011 de energiebedrijven hun publieke distributienetwerken moeten hebben losgekoppeld van hun commerciële productie- en leveringsbedrijven, is afgelopen juli ingegaan. Die wet zorgt ervoor dat bij de Nuons, Essents en Eneco’s van ons land koortsachtig wordt onderzocht hoe ze deze splitsing op zo rendabel mogelijk wijze kunnen laten verlopen.
Iets dergelijks heeft plaatsgevonden bij het Eindhovense netwerkbedrijf NRE dat door de Australische investeringsmaatschappij Macquarie werd overgenomen, volgestopt met schuld (zo’n 250 miljoen ging in de vorm van superdividend naar de gemeente Eindhoven), maar nu van de gemeente weer een kapitaalsinjectie nodig heeft van 70 tot 100 miljoen om überhaupt te kunnen voortbestaan. De Australiërs moesten zich uit de deal terugtrekken vanwege een onderdeel van de splitsingswet, dat zegt dat netwerkbedrijven niet in handen mogen komen van private partijen.
Volgens Jeroen Wester, auteur van het boek 'Help! We worden overgenomen', waarin hij de trucs van moderne investeerders uit de doeken doet, heeft de overheid met de splitsingswet toch de kat op het spek gebonden. Niet bij private equity-partijen, maar in de energiebranche zelf. "Bij die grote energiebedrijven kennen ze de werkwijze van de investeringsmaatschappijen en vanuit de verantwoordelijkheid van het management daar is het volkomen rationeel dat ze die methoden ook gaan toepassen."
Wester verduidelijkt hoe dat er dan uit kan gaan zien. "Voorafgaande aan de splitsing waarbij het eigendom verhuist naar publieke aandeelhouders, hang je het bedrijf vol met schulden. Bijvoorbeeld door als commercieel leveringsbedrijf een lening te verstrekken aan het netwerkbedrijf zonder dat daar wat tegenover staat. Dat kan juist op het moment van splitsing, bijvoorbeeld door de activa van het netwerkbedrijf overdreven hoog te taxeren. Vervolgens zeg je: ‘Oke, het netwerkbedrijf krijgt gebouw A mee, maar dan krijgt het commerciële bedrijf wel een vordering X op het netwerkbedrijf.’ Hoe hoog die vordering is, zit hem in het schemergebied van waarderingen. Als je het slim aanpakt, kan die heel hoog zijn."
Hij geeft een extreem voorbeeld ter verheldering: "Zie het als een echtscheiding tussen man en vrouw. De man maakt de vrouw wijs dat de auto twee keer zoveel waard is als het huis. Dan mag de vrouw de auto hebben, maar heeft hij nog wel een aanvullende vordering op haar. Zo wordt de vrouw belazerd. Als je slimme accountants en adviseurs hebt, kun je juist met ingewikkelde waarderingskwesties de minder gehaaide partij inpakken. In private equity is dat bijvoorbeeld heel gebruikelijk."
Wester noemt dergelijke werkwijzen moreel verwerpelijk, maar benadrukt dat het voor verantwoordelijke managers rationeel gedrag is. "Stel, je bent een veelbelovende jonge manager bij een energiebedrijf. Ten eerste zorg je dan dat je na de splitsing aan de commerciële kant terecht komt. En ten tweede zorg je dat de commerciële poot bij de definitieve splitsing nog even een dergelijke lening afsluit bij het netwerkbedrijf. Dat is namelijk de ideale partij om zo’n lening bij af te sluiten. Het levert een dienst waar altijd vraag naar zal zijn en is dus een betrouwbare melkkoe." En een dergelijke operatie is zeer profijtelijk voor de carrière van de betrokken manager.
"Het is volkomen logisch. Maar of dergelijk rationeel handelen op bedrijfsniveau ook tot wenselijke toestanden op macro-niveau leidt, is maar de vraag. En in een dergelijk situatie kun je wachten op excessen." Want wie staat straks garant voor de continuÑ—teit van al die netwerkbedrijven? Worden er wel voldoende vervangingsinvesteringen gepleegd en is er ruimte voor innovatie? Volgens Wester is er een levensgroot risico dat de rekening voor achterstallig onderhoud straks bij de burger terecht komt. "Het gaat hier over wezenlijke infrastructuur, die we niet kunnen laten verwaarlozen."
Van de toezichthouders – DTE en NMA – verwacht hij weinig soelaas. "Die kunnen niet zomaar ingrijpen op basis van een interpretatie van de balans bij een bedrijf. Daar hebben ze de instrumenten niet voor. De politiek dan? Wester: "Ik zie dat de politiek veel wakkerder is geworden als het gaat om private equity in Nederland. Maar dit is een wet die al in is gegaan; de energiemaatschappijen zijn er al volop mee bezig. Het enige wat soelaas biedt, zou een noodwet zijn die gebiedt dat netwerkbedrijven schuldenvrij opgeleverd moeten worden. Maar dat moet dan snel. Want als zo’n constructie met een langlopende lening eenmaal is opgetuigd, dan ben je te laat."
Over Pierre de Winter
Pierre de Winter is freelance journalist.
