Overspannen democratie

Inleiding 9
Het succes van de democratie keert zich tegen zichzelf 12

1. De hoge verwachtingen van democratie 21
Emancipatie wordt een taak van instituties 23
Het inoefenen van emancipatie 28
Democratische verwachtingen 32
Democratie en representatie 35
Luisteren naar de nieuwe burger 39
De wil tot weten: onderzoekend en peilend bestuur 43
De professionele en beleidsverantwoordelijke burger 48
De onvrede van de professionele burger 56
Nooit genoeg (van) democratie 59

2. De kolonisering van democratie door vreemde machten 65
De historische vervlechting van openbaarheid en markt 68
Openbaarheid tussen leefwereld en systeemwereld 73
Kritiek van de (burgerlijke) openbaarheid: een nieuwe 76
Strukturwandel?
Het bombardement van de media 78
De ambigue status van tegenpublieken 83
Overspannen democratie boek 1.indd 5 07-05-18 11:22
Transnationale loyaliteiten 87
Neoliberale logica’s 91

3. Populisme 109
Negatieve en positieve openheid 110
Representatie en de symbolische dimensie van de macht 113
Rechts en links populisme 119
De opkomst van het populisme in Nederland 120
Elite en nationale cultuur 123
De sterke leider 129
Rechts populisme en de plaats van de macht 133
Populisme en linkse democratietheorie 140
De linkse democratie van de straat 147

4. Democratische metaalmoeheid 153
De relatie tussen democratie en publieke interactie 158
De verwerkelijking van de democratie 164
De veranderende relatie tussen publiek en privaat 168
- als onderdeel van democratisering
De interactieve samenleving 172
Democratische metaalmoeheid 177
Tussen uitval en verzet: de interpassiviteit 186
De moeizame acceptatie van democratische metaalmoeheid 188
Interpassiviteit als protest: de blanco democratische stem 191
De burger is er voor de democratie, niet andersom 196

5. Algoritmische democratie 201
Een nieuwe vorm van bestuur 203
Het uitpeilen van de burger 206
De zelfluisterende overheid 208
Bestuur en markt worden providers 212
Algoritmen en transparantie 215
Algoritmische democratie 217
Nudging 221
Op de democratische autopilot 226
Democratie als een service 233

Noten 241
Literatuur 250