Beleidsonderzoek in de praktijk

Voorwoord 5

1 Ervaringen van een beleidsonderzoeker 11
Twee heren dienen 11
Meten is weten (ofwel kwantitatief onderzoek) 12
Interactieve onderzoekmethoden (ofwel kwalitatief onderzoek) 15
Experimenteel onderzoek 16
Bestaande kennis en data 17
Bruikbaarheid van onderzoekresultaten 18
Benutting van onderzoekresultaten 19
Onafhankelijkheid van de onderzoeker 20
Onderzoekprogrammering 22
Onderzoekmanagement 24

2 Hoe kom je tot een zinvolle probleemstelling? 27
Aanleiding voor het onderzoek 27
Doelstelling van het onderzoek 28
Oriëntatie 29
Variabelen 30
Soorten vragen 31
Beleidstheorie 31
Hypothesen 32
Ambtelijke reflecties 33
Politieke context 33
Financiering 34
Voldoende kennis van onderzoek? 35
Doe je huiswerk 36

3 Van probleemstelling naar onderzoekopzet 39
Hoe koppel je onderzoektechnieken aan de probleemstelling? 39
Startpunt 39
Uitgangspunten 40
Meetbaar maken van variabelen 41
Analysetechnieken 43
Uitwerking uitvoering 43
Het onderzoekvoorstel c.q. de offerte 44
Typen onderzoek per fase in het beleidsproces 44
Onderzoek in verband met de beleidsagenda 44
Analyseren van het beleidsprobleem 45
Ontwerpen van beleid 46
Implementatie van beleid 47
Evaluatie van beleid 47
Simpel beleidsonderzoek kan heel effectief zijn 48
Ambtelijke reflecties 50
Verkennend onderzoek 50
Ambtenaren hebben voorkeur voor kwantitatief onderzoek 51
Kwantitatieve methoden 51
Interne adviseurs 52
Bureaus 52

4 Methodologische gezichtspunten 55
Criteria voor beleidsonderzoek 55
Verschillen tussen methoden 57
Globaal overzicht van methoden 59
Kwantitatieve methoden 59
Kwalitatieve methoden 60
Experimentele methoden 61
Deskresearch 61
Combinaties 61
Ambtelijke reflecties 62
Onafhankelijkheid 62
Interactief onderzoek 62
Onderzoek van professionals op de werkvloer 63

5 Kwantitatief onderzoek en experimenteel onderzoek 65
Kwantitatief onderzoek 65
Steekproeven 65
Methoden en meetinstrumenten 66
Metingen 68
Analyse 69
Experimenteel onderzoek 70
Proefopzetten 70
Waarnemingen/metingen/analyse 71
Ambtelijke reflecties 72
Voorkeur voor kwantitatief onderzoek 72
Valkuilen 72
Nieuwe ontwikkelingen 73

6 Kwalitatief onderzoek en deskresearch 75
Algemene kenmerken van kwalitatief onderzoek 75
Methoden van kwalitatief onderzoek 76
Diepte-interviews 76
Groepssessies 77
Veldobservaties 78
Vergelijkende gevalsanalyse 79
Inhoud 9
Visitatiemethode 80
Congresmethode 80
Deskresearch 81
Ambtelijke reflecties 82
De meerwaarde van kwalitatief onderzoek 82
Kwalitatief onderzoek als leerproces voor de praktijk 82
Valkuilen 83

7 Hoe zorg je voor een goede enquête? 85
Soorten vragen 85
Kanalen 86
Hoe ontwikkel je een vragenlijst? 86
Uitvoering 88
Ambtelijke reflecties 89
Enquêtes zijn populair 89
Afnemende respons 89
Ontwikkelen van een enquête 90
Objectiviteit 90

8 Hoe geef je vergelijkende gevalsanalyse vorm? 91
Inleiding 91
Voorbereidende stappen 92
Uitvoering 93
Vergelijkende analyse 94
Voorbeelden 95
Ambtelijke reflecties 97
Casestudies zijn niet populair 97

9 Analyse en rapportage 99
Inleiding 99
Analyse 99
Aanpak van de rapportage 100
Nazorg 102
Ambtelijke reflecties 103
Gebreken en in de rapportage 103
Rol van de opdrachtgever 103

10 Interacties tussen opdrachtgever en opdrachtnemer en projectmanagement 105
Inleiding 105
Aanbesteding van beleidsonderzoek 105
Begeleiding van beleidsonderzoek 107
Benutting 108
Projectmanagement 110
Ambtelijke reflecties 111
Begrip van de onderzoeker voor de ambtelijke kant en
omgekeerd 111
Naar buiten brengen van de resultaten 112
Bredere kaders 112
Intern onderzoek 113

11 Programmering van beleidsonderzoek 115
Inleiding 115
De relatie tussen onderzoekprogrammering en het beleidsproces 115
Opzet en voorbereiding van een onderzoekprogrammering 116
Wat is onderzoekprogrammering? 117
Niveaus van onderzoekprogrammering 119
Ambtelijke reflecties 120
Bottom-up of top-down 120
Varianten 120

Bijlage 123
Over de auteurs 125