De auteurs nemen geen genoegen met de eenvoudige analyses van data maar gaan een slag verder. Het doorgraven naar het waarom levert soms verrassende inzichten op. Inzichten die niet altijd even welkom zijn.
Het verhaal over het succes van de New Yorkse politie is hierbij een mooi voorbeeld. De pas gekozen burgemeester Rudolph Giuliani voer een nieuwe koers in de bestrijding van de misdaad. De districtcommandanten werden puur op resultaat afgerekend. Ook de kleine criminaliteit werd vanaf dat moment hard aangepakt. De resultaten logen er niet om. Na jarenlange stijgende criminaliteitcijfers daalden deze cijfers. Lof voor de methode.
De auteurs nemen met deze conclusies geen genoegen en graven dan een paar stappen door in het waarom. Zij ontdekten een algemene trend van dalende criminaliteit in de VS. Daarnaast ontdekten ze dat 15 jaar voor de invoering van de nieuwe methode het verbod op abortus was opgeheven. De cijfers leerden hen ook dat de criminaliteit met name werd veroorzaakt door kinderen met een zogenaamde gebroken jeugd. De aanvoer van deze jeugd werd 15 jaar geleden door het vrijgeven van abortus behoorlijk verstoord; De aanvoer van nieuwe potentiële criminelen werd verminderd.
Vele organisaties zijn met dergelijke bevindingen niet blij. Alsof het toestaan van abortus de criminaliteit doet afnemen. De auteurs leggen wel dit verband. Zo staan er meerdere voorbeelden in het boek die absoluut verrassend zijn. Leraren worden in de VS afgerekend op de resultaten van hun leerlingen. Je kunt je er iets bij voorstellen dat het halen van goede resultaten dan niet meer alleen het belang van de leerling wordt. Dit vormt één van de basisvragen van de auteurs. Wie wordt er naast de directe doelgroep ook nog beter van. In het antwoord van deze vraag zit een mogelijke fraudepleger. De auteurs tonen dan ook aan dat fraude onder leraren aantoonbaar is.
Het verhaal met de Sumoworstelaars toont onomwonden aan dat ieder mens ooit wel eens fraudeert, vaak oogt het onschuldig maar het gebeurt. Door het verwerken van veel data tonen de auteurs aan dat bepaalde sumowedstrijden een afwijkend resultaat hebben. Dit betreffen dan wedstrijden met een meer dan gemiddeld belang. Statistisch kun je zien dat er gefraudeerd wordt. Dit aan de kaak stellen maakt je in die wereld niet bepaald populair.
De vergelijking tussen de Ku Klux Klan en vastgoedmakelaars toont aan dat de belangen van mensen verschillend kunnen zijn. De mate van deze belangen leiden uiteindelijk tot verschillend gedrag van mensen. Het in kaart brengen van deze belangen levert dan ook materiaal op waardoor je gedrag kunt beïnvloeden.
Door de verrassende voorbeelden is 'Freakonomics' prettig te lezen. Bij ieder hoofdstuk denk je wat heeft dit er nu mee te maken? Al lezend wordt dat snel duidelijk. Niets is wat het lijkt. Antwoorden zijn bij definitie niet volledig. Het boek spoort je aan om scherper naar analyses te kijken en niet te makkelijk genoegen te nemen met voor de hand liggende antwoorden. Met andere woorden: blijf scherp.
Over Eric van Arendonk
Eric van Arendonk RM is docent Commerciële Economie bij de Hogeschool Utrecht (HU), auteur van Neuromarketing en zelfstandig marketingadviseur.
